Marcin Kania wymaga od innych ciągłego udzielania mu informacji zwrotnej, dostarczania spostrzeżeń na temat jego zachowania, zapełniania plam w pamięci, chociaż najczęściej liczy jednak na zwykłe potwierdzenie, przytaknięcie, przyznanie mu racji – przecież to on jest tu ofiarą, sam nie zrobił nic złego. Otrzymywanych informacji zwrotnych nie rozumie, nie przyjmuje, nie chce uznać. Wie swoje i czeka jedynie, aż inni otworzą oczy. Ale co, jeśli to właśnie jego oczy, jako jedyne, są zamknięte?
Informacja zwrotna – termin z zakresu m.in. psychoterapii grupowej. Wypowiedź o charakterze oceniającym, dostarczająca odbiorcy wiedzy na temat zachowania czy wydarzeń z przeszłości drugiego uczestnika konwersacji*
W 2021 roku Jakub Żulczyk wydał "Informację Zwrotną" (wyd. Świat Książki). Ze względu na przedstawioną tematykę choroby alkoholowej nie obyło się bez porównań do twórczości Pilcha i jego "Pod mocnym aniołem", co Żulczyk zbył już w trakcie pisania swojej powieści, używając w niej stwierdzenia "Pod słabym diabłem" podkreślając, że o podobieństwie nie ma mowy, bo dostajemy historię całkiem innego kalibru. Książka przedstawiająca swoiste studium przypadku osoby uzależnionej od napojów alkoholowych, z kryminalnym twistem i z niewiarygodnym i antypatycznym narratorem doczekała się swojej serialowej adaptacji. Serial "Informacja Zwrotna" można oglądać na Netflix od 15 listopada.
O czym jest Informacja Zwrotna?
Marcin Kania to muzyk, który najlepsze lata ma już za sobą – na los jednak nie narzeka, bo pieniędzy z tantiemów wystarcza mu na spokojne życie, a i z wynajmu mieszkań spływa ładna sumka. Jedynym echem po dzikich, rockowych koncertach pozostało uzależnienie od alkoholu: kiedyś jedna butelka przed wyjściem na scenę, na rozgrzewkę, kilka kolejnych na uczczenie występu. Teraz, siedząc w domu, jego życie kręci się tylko i wyłącznie wokół procentów. Jak sam mówi, połowy ze swojego 50-letniego życia nawet nie pamięta. Ciągle urwany film i wszczynane awantury odsunęły też go od rodziny – żona chce się go pozbyć z domu, córka nie chce znać ojca, syn ma mu za złe wszystko, co przydarzyło się im w ostatnim czasie.
Ale Marcin wierzy, że z tego wyjdzie, że wszystko naprawi. Szczególnie teraz – zapisał się na terapię, stara się utrzymać trzeźwość, a kiedy jego syn znika bez śladu, bezradność policji zmusza go do poprowadzenia własnego śledztwa. Mężczyzna jednocześnie obiecuje sobie, że więcej nie tknie alkoholu; zdaje sobie sprawę, że to on zniszczył mu całe życie i odebrał rodzinę. To także przez uzależnienie nie może sobie przypomnieć, co mówił mu syn podczas ich ostatniej rozmowy przed swoim zaginięciem, do czego się przyznał, przed czym ostrzegał – Kania był zbyt pijany, miał zbyt duże dziury w pamięci, po prostu obudził się w mieszkaniu syna, cały zakrwawiony, jako główny podejrzany. Ale powoli, stopniowo, wraz z trzeźwieniem, zaczyna przypominać sobie kolejne fragmenty poprzedniego wieczora...
Informacja Zwrotna, serial kompletny
Wśród twórców serialu Informacja Zwrotna znaleźli się Kacper Wysocki (scenariusz) i Leszek Dawid (reżyseria). W głównych rolach zobaczymy Arkadiusza Jakubika (Marcin Kania) i Jakuba Sierenberga (Piotr Kania), a także Nel Kaczmarek, Dominikę Bednarczyk-Krzyżanowską, Małgorzatę Hajewską-Krzysztofik, Julisza Chrząstowskiego, Agatę Turkot, Martę Mazurek, Ireneusza Czopa, Dariusza Majchrzaka, Agatę Wątróbską i Przemysława Bluszcza.
Informacja Zwrotna to przede wszystkim serial o alkoholizmie, o jego wpływie nie tylko na chorego, ale i na jego rodzinę, o próbie wychodzenia z uzależnienia z zaznaczeniem, że same chęci to czasem za mało i nałogu nie da się porzucić ot tak, pstrykając palcami. Jak można się więc spodziewać twórcy nie uciekali od pokazywania ekscesów alkoholowych w ich pełnej krasie: przeklinanie, wymioty, bójki, krzywdzenie najbliższych po to, by 10 minut później błagać ich o wybaczenie i obiecywać poprawę. To jednak produkcja nie tylko o tym, bowiem do historii zgrabnie wprowadzono wątek kryminalny – poszukiwanie syna doprowadza do odkrycia wielu tajemnic z zalążkiem wręcz mafijnym, a tłem dla historii staje się pełna intryg afera reprywatyzacyjna (Żulczyk zasięgnął opinii u Jana Śpiewaka). Nie wchodzimy w nią zbyt głęboko i można uznać, że skomplikowane wątki polityczno-gospodarcze nie wybrzmiały w pełni, jednak nie one miały tu grać pierwsze skrzypce. To także jeden z tych motywów, kiedy wszyscy wokół są uwikłani w pewną sprawę, tylko nasz główny bohater nie jest w pełni doinformowany.
W tym wypadku jednak sytuacja ta ma drugie dno: Marcin Kania jest naszym narratorem, a biorąc pod uwagę jego dość częsty nietrzeźwy stan i ciągłe luki w pamięci, fabuła zarówno serialu, jak i książki, przedstawiana jest odbiorcom przez pryzmat dziur i niedopowiedzeń – nigdy nie jesteśmy pewni, co okaże się prawdą, a to pozwoliło twórcom na wykorzystanie dość mocnego plot twistu, którego nie powstydziłby się David Fincher (Fight Club, Siedem, Zaginiona Dziewczyna). Nawet, jeśli zagadka wyda się komuś prosta do rozwiązania (bo wystarczy obejrzeć kilka thrillerów psychologicznych i dramatów, by mniej lub bardziej dokładnie połączyć kropki), to i tak ważniejszy jest cały proces, który do tegoż zakończenia doprowadził, sposób postępowania Kani, analiza jego błędów, wyborów, celów i motywacji. Wciąż jednak należało walczyć o odpowiednie przedstawienie na ekranie narratora niewiarygodnego, niegodnego zaufania, który do tego ma być antybohaterem, człowiekiem, któremu nie możemy i/lub chcemy współczuć czy kibicować.
Informacja Zwrotna – książka czy serial? Porównanie
I to właśnie osobowość i kreacja Marcina Kani przeszła największą przemianę i najdłuższą drogę z papieru na ekran. Bohater ten w książce jest tak antypatyczny, zaprezentowany bez żadnych upiększeń, składający się niemal z samych wad, że czytelnik nie chce się z nim utożsamić, nie chce współodczuwać, ba, czasem może myśleć, że to dobrze, że spadło na niego tyle tragedii, że zasłużył. Dlatego też twórcy serialu, co przyznali podczas pokazu prasowego (relacja z wydarzenia), starali się jak najbardziej ocieplić wizerunek Kani – na tyle, na ile pozwalała historia. Zrezygnowano więc z kilku wątków, np. z adaptacji usunięto postać Kruszynki, przez którą widz mógłby zwątpić w zaangażowanie narratora w ratowanie bliskich:
Jednak gdyby jeszcze do tego wszystkiego Marcin Kania był emocjonalnie związany z jakąś kobietą, to by go zdecydowanie oddalało od rodziny, od domu, o który jednak walczy lepiej lub gorzej.
Arkadiusz Jakubik
Wycięto także sceny, które mogłyby całkowicie skreślić bohatera w oczach widza:
Tej sceny nie ma w serialu, ale jest w powieści, gdzie Marcin Kania już współcześnie, nie mieszkając z rodziną z wiadomych względów, po prostu w nocy wraca do domu po kryjomu i, żeby zrobić jej na złość – nigdy tego nie zrozumiem, jego motywacji i pobudek – zabija swojego psa. I słuchajcie, bohater filmu czy serialu może robić najgorsze okropieństwa, może być seryjnym mordercą, nie wiem. Ale gdy zabija swojego psa, po prostu nie ma u widza, nie ma moim zdaniem u czytelnika żadnych szans. Jest przekreślony i jakby mogłoby go po prostu nie być.
Arkadiusz Jakubik
Oczywiście serial skraca pewne motywy, a przez konieczność wizualnego zaprezentowania nam poszczególnych wydarzeń znacznie łatwiej jest połączyć fabularne kropki, które w książce stanowią bardziej rozsypaną układankę. Jednocześnie naoczne obserwowanie scen, przyglądanie się emocjom wyrysowanym na twarzach aktorów, działa o wiele silniej niż przeczytany na papierze zlepek słów.
Informacja Zwrotna – gdzie obejrzeć? Ile odcinków? Kiedy premiera? Kiedy drugi sezon?
Informacja Zwrotna to serial na podstawie książki Jakuba Żulczyka dostępny na platformie Netflix od 15 listopada. Sezon zawiera 5 odcinków i, na ten moment, nie jest planowana kontynuacja.
* za Wielki Słownik Języka Polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
Zaobserwuj!