Gdy świat obiegła wieść, że Netflix przygotuje serial Shadow and Bone stworzony na podstawie książek Cień i Kość oraz Szóstka Wron autorstwa Leigh Bardugo, wiele osób postanowiło zapoznać się z papierowym pierwowzorem przed premierą adaptacji zaplanowanej na 23 kwietnia 2021. Okazuje się jednak, że wykreowane przez Bardugo uniwersum Griszów jest nieco bardziej skomplikowane i po poszczególne serie i tomy należy sięgać w odpowiedniej kolejności. Jak więc czytać książki Leigh Bardugo? Jakie są między nimi powiązania i co koniecznie należy znać przed obejrzeniem pierwszego sezonu serialu?
Zacznijmy od krótkiego przedstawienia świata Griszów oraz książek, które wchodzą w to uniwersum, a później przejdźmy do powieści niepowiązanych ze sobą, które można czytać w dowolnej kolejności.
UNIWERSUM GRISZÓW
Griszowie, "błogosławieni", to istoty posiadające niezwykłe umiejętności panowania nad materią. To nie magia czy tworzenie czegoś nowego od zera, a wykorzystywanie istniejących produktów oraz naginanie i kontrolowanie praw fizyki i nauki. Wśród Griszów znajdują się Eterycy (manipulacja wodą, ogniem czy powietrzem), Materialnicy (wykorzystanie materiałów takich jak szkło, drewno, roślinność czy składniki chemiczne) oraz Somatycy (np. ciałobójcy, uzdrowiciele i formatorzy wpływający na narządy ludzkie).
Akcja wszystkich serii kwalifikujących się do Uniwersum Griszów rozgrywa się w stworzonym przez Bardugo świecie inspirowanym realiami Imperialnej Rosji, a w zależności od cyklu przemieszczamy się między krainami i miastami (np. Ravka, Ketterdam, Fjerda, Szu Han).
Na ten moment w ramach uniwersum Griszów wydane zostały trzy serie oraz dodatki. Najlepiej czytać je chronologicznie, całymi cyklami, ponieważ wydarzenia z jednej serii często są bezpośrednim następstwem zakończenia innej; kilka postaci czy wspomnień z przeszłości pojawia się w kolejnych tomach, więc warto zachować odpowiednią kolejność: by uniknąć spoilerów, zrozumieć założenia fabuły oraz wyłapać wszelkie easter eggi.
Proponowana przeze mnie kolejność czytania książek w uniwersum Griszów Leigh Bardugo:
I. TRYLOGIA GRISZA
Young adultowa fantastyka pełna magii, potworów i zdradzieckich romansów, od której wszystko się zaczęło. Tu rozpoczynamy przygodę, tak jak zaczęła ją Bardugo: widać to więc w jej stylu, który nie jest idealny, podobnie jak kreacja postaci, jednak w każdym kolejnym tomie możemy dostrzec poprawę.
Skupiamy się na przygodach Aliny, niezauważanej sieroty, która pewnego dnia okazuje się być Griszą, Przyzywaczką Słońca. Jej mocami interesuje się Darkling, ponieważ tylko jej zdolności mogą rozświetlić Fałdę Cienia i pokonać czające się w niej wilkry. Jednak by w tej bitwie zwyciężyć Alina będzie zmuszona poddać się treningowi, odszukać dodające jej sił wzmacniacze, oraz zmierzyć się z własnym ego i potrzebą bycia docenioną.
Serial Shadow and Bone ma skupiać się głównie na fabule tej trylogii i delikatnie nawiązywać do kolejnych serii.
Na Trylogię Grisza składają się:
- Cień i Kość
Tom pierwszy trylogii. Pojawia się tu Zoya, postać istotna w kolejnych seriach; - Szturm i Grom / Oblężenie i Nawałnica *
Tom drugi trylogii, pojawia się tu Mikołaj/Nikolai, postać istotna w kolejnych seriach; - Ruina i Rewolta / Zniszczenie i Odnowa *
Trzeci i ostatni tom trylogii Grisza.
*różnica w tytułach zależy od wydania książek: występują różnice między tłumaczeniami Wydawnictwa Mag i Papierowego Księżyca zarówno w tytułach, jak i w treści (np. Darkling-Zmrocz)
II. SZÓSTKA WRON
Druga seria z uniwersum Griszów, rozgrywająca się lata po wydarzeniach z Trylogii Grisza, o wiele lepiej oceniana przez czytelników. Z tego powodu wiele osób zaczyna właśnie od niej, co teoretycznie jest możliwe, ponieważ nawiązania do trylogii nie są tu bardzo znaczące, jednak można z nich wywnioskować jej zakończenie lub nie zrozumieć pewnych aluzji. Pojawia się tu także postać, której obecność będzie dla nas miłym zaskoczeniem – jeżeli jednak nie czytaliśmy trylogii, prawdopodobnie nie wywrze to na nas wrażenia.
Seria o Wronach często nazywana jest dylogią, ponieważ na rynku dostępne są jedynie dwa tomy, jednak autorka zdradziła, że planuje kontynuować tę historię.
W serialu pojawią się przedstawione w tej serii postacie, jednak nie będzie tam (przynajmniej na razie) fabuły zawartej w książkach. Bardugo napisała dla Netflixa coś na kształt prequela do Szóstki Wron, by móc umiejscowić postacie z obu cyklów na jednej linii czasowej. Dowiemy się więc, co działo się z Wronami w czasie, gdy obserwowaliśmy przygody Przyzywaczki Słońca. Możliwe także, że fabuła znana nam z książek zostanie lekko zmieniona, by wszyscy bohaterowie mogli się spotkać (co w papierowym pierwowzorze się nie wydarzyło).
Szóstka Wron opiera się na motywie znanym z heist movie: znajdujemy się w Ketterdamie i obserwujemy szajkę młodych złodziejaszków skorych do hazardu, bijatyk i manipulacji, planujących pewien skok. Bardugo naprzemiennie raczy nas szybką akcją pełną walk, zaskakującymi plot twistami oraz retrospekcjami zdradzającymi, co nakłoniło poszczególne postacie do podjęcia takich a nie innych decyzji. Poznajemy Kaza, szefa Szumowin, Jespera, speca od broni, Inej, mistrza skradania się, ponętną i zabójczą Ninę i nieco dzikiego Matthiasa: wśród nich są także Griszowie, których możliwości przedstawiono nam w trylogii. Czytelnik odkrywa, że w trakcie lektury zaczyna darzyć sympatią czarne i bezwzględne charaktery.
Na serię o Wronach na ten moment składa się:
- Szóstka Wron
Tom pierwszy serii - Królestwo Kanciarzy
Tom drugi serii. Pojawia się tu Mikołaj/Nikolai, którego mieliśmy okazję poznać w trylogii Grisza.
III. NIKOLAI DUOLOGY
To trzecia seria z Uniwersum Griszów, jednak tym razem znajomość dwóch poprzednich jest konieczna. Głównymi postaciami są Mikołaj, Zoya i Nina, których spotkaliśmy zarówno w trylogii, jak i w Szóstce Wron, na ich sytuację ogromny wpływ mają wydarzenia z poprzednich tomów.
Dylogia ta to historia ravkańskiego króla, ravkańskiego generała i ravkańskiego szpiega: trzech niezwykle silnych i charyzmatycznych postaci, jakie mieliśmy okazję poznać w powieściach Bardugo. Mikołaj Lancov jest młodym królem i bohaterem wojennym, który podczas wojny domowej przeżył niewyobrażalne. Zoya Nazywalensky poświęciła się armii. Nina Zenik wciąż nie może dojść do siebie po tym, co ją spotkało. Gdy splotą się losy tej trójki, nic już nie będzie takim samym...
Na dylogię o Nikolaju składają się:
- Król z bliznami
Pierwszy tom serii - Rządy wilków
Drugi i ostatni tom dylogii. Polska premiera przewidywana na rok 2021.
IV. DODATKI
Bardugo napisała kilka tytułów, które stanowią dodatki do uniwersum Griszów: nadal dzieją się w świecie tych istot, jednak nie są tak ściśle powiązane z fabułą poszczególnych tomów. Niemniej jednak dobrze je przeczytać dopiero, gdy mamy już jakieś pojęcie o wykreowanych przez autorkę postaciach, ich mocach i ogólnych zasadach funkcjonowania tego miejsca (osobiście polecam sięgnąć po nie po trylogii).
JĘZYK CIERNI
Język Cierni jest zbiorem opowiadań, niejako baśni, które Griszowie mogliby opowiadać swoim dzieciom. Historie te w głównej mierze bazują na znanych nam z dzieciństwa bajkach, np. o Jasiu i Małgosi czy o Małej Syrence, jednak są bardzo brutalne i często bez happy endu, mogą więc przypominać prawdziwą wersje Baśni Braci Grimm. Fabułę umiejscowiono w uniwersum stworzonym przez Bardugo i znajome nam wydarzenia dostosowano do stylu życia i mocy, jakie posiadają Griszowie. Chociaż w treści wspominane są miejsca pojawiające się również w poprzednich seriach autorki, Język Cierni nie zawiera spoilerów do jej innych książek.
THE LIVES OF SAINTS
The Lives of Saints (w Polsce prawdopodobnie w tym roku) to ilustrowany dodatek do uniwersum Griszów skupiający się na sylwetkach świętych istniejących w stworzonym przez Bardugo świecie. W pierwszym tomie trylogii, Cień i Kość, Alina otrzymuje tę książkę od Apparata – teraz treść i okładka zostały przygotowane tak, by jak najwierniej przypominały pozycję, o której Bardugo pisała lata wcześniej.
THE DEMON IN THE WOOD
To krótka, zaledwie 30-stronicowa nowelka, w której poznajemy przeszłość Darklinga, jego dzieciństwo. Zarysowuje nam to lepszy obraz postaci, jego motywacji i sposobu myślenia. Jest to więc pewnego rodzaju prequel do trylogii Grisza, za który jednak dobrze jest się zabrać dopiero po trzech pierwszych tomach serii, a przynajmniej po Cień i Kość. The Demon in the Wood jest dodatkiem, który w języku polskim znalazł się w najnowszym wydaniu trzeciego tomu od Wydawnictwa Mag, Zniszczenie i Odnowa.
KTÓRE KSIĄŻKI PRZECZYTAĆ PRZED SERIALEM?
Jeżeli zastanawiasz się, które tytuły obejmują poszczególne sezony serialu Shadow And Bone, wskazówki poniżej.
Cień i Kość, sezon 1 – opiera się głównie na wydarzeniach z pierwszego tomu Trylogii Grisza. Pokazuje także postaci i pojedyncze wydarzenia z Szóstki Wron i Królestwa Kanciarzy (teoretycznie serial ma stanowić prequel dla tej duologii, jednak niektóre sceny zostały już odwzorowane).
Cień i Kość, sezon 2 – opiera się na drugim i trzecim tomie Trylogii Grisza jednocześnie kończąc tę serię. Jednocześnie otrzymujemy jeszcze więcej scen zarówno z Szóstki Wron, jak i Królestwa Kanciarzy (bardzo istotne sceny, chociaż w główną sprawę prowadzoną przez Wrony wejdziemy dopiero w trzecim sezonie). Twórcy umieścili też kilka wzmianek i easter eggów, które zrozumieją osoby będące po lekturze Króla z Bliznami.
Należy jednak pamiętać, że serial nie jest wierną adaptacją powieści; stara się tak zmienić pewne fakty czy naprawić luki z książek, by ekranowa produkcja wypadła jak najlepiej. Niektóre wydarzenia całkowicie różnią się od papierowego pierwowzoru i serial można oglądać bez znajomości twórczości Leigh Bardugo.
POZOSTAŁE KSIĄŻKI
Leigh Bardugo ma na swoim koncie również kilka innych książek, które w żadnym stopniu nie wiążą się z Uniwersum Griszów. Są to serie, powieści jednotomowe lub opowiadania w zbiorach. Bardugo coraz częściej sięga w swojej twórczości do innych gatunków i dociera nowych grup odbiorców.
Książki te można czytać w dowolnej kolejności, w całkowitym oderwaniu od innych powieści tej autorki. Poniżej skupiam się jedynie na książkach wydanych w Polsce.
DZIEWIĄTY DOM
Debiut Leigh Bardugo w literaturze dla dorosłych. Alex Stern przeżyła potworną zbrodnię, widzi duchy, których nie dostrzega nikt więcej, a do tego musi kontrolować tajne stowarzyszenia i organizacje uniwersyteckie parające się zakazaną magią. Powieść bardzo brutalna, krwawa, na pewno nie przypadnie do gustu każdemu.
WONDER WOMAN: ZWIASTUNKA WOJNY
Leigh Bardugo wzięła udział w cyklu DC Icons: popularni autorzy literatury młodzieżowej stworzyli powieści inspirowane kultowymi postaciami z komiksów. Leigh napisała o Dianie, księżniczce Amazonek, która niebawem zostanie Wonder Woman.
KTOŚ MNIE POKOCHA
Zbiór opowiadań dla młodzieży o różnych odcieniach nastoletniej miłości: od pierwszych wakacyjnych zauroczeń, przez romanse w pracy, po walkę z zombie.
NIEDOSTĘPNE W POLSCE
Za granicą pojawiły się jeszcze inne powieści, przy których pracowała Bardugo. Są to najczęściej zbiory opowiadań od różnych autorów. W języku angielskim możemy przeczytać m.in. Slasher Girls & Monster Boys, Last Night a Superhero Saved My Life czy Kisses and Curses.
Zaobserwuj!