Film Saltburn (2023), nazywany wręcz arcydziełem kina współczesnego, urzekł widzów na całym świecie w mgnieniu oka podbijając social media – z naciskiem na aplikację TikTok, gdzie nie zabraknie reakcji użytkowników na dość kontrowersyjne sceny zawarte w tej wizji Emerald Fennell. Wszyscy piszą o Jacobie Elordi i Barrym Keoghanie, a także o walorach estetycznych produkcji oraz napięciu, dramacie i tajemnicy prowadzącym fabułę. Jeżeli jesteś jedną z osób mających ochotę zagłębić się w inne historie w zbliżonym klimacie, a być może czujesz ewentualny niedosyt po seansie, to w tym tekście znajdziesz polecenia książek podobnych do filmu Saltburn i odzwierciedlających nietypowość tego tytułu.
Jedną z najbardziej uderzających cech filmu Saltburn jest jego zdolność do zanurzenia widza w nietypowy, intensywny i pełen napięcia świat wypełniony intrygami, w którym niczego nie możemy być pewni. Zarówno tę produkcję, jak i listę poniższych książkowych propozycji, można scharakteryzować pojęciami: tajemnicze, zabójcze, absurdalne, psychodeliczne. Większość przytoczonych tytułów opiera się na podobnym założeniu – młodzi ludzie należący do elit, wyższych sfer, bogaci, żyjący w mrocznych willach, z wewnętrznym poczuciem intelektualnej wyższości nad innymi; nowy członek grupy, początkowo nieśmiały i niewinny, stopniowo zaczynający przesiąkać egoizmem większości; wychodzące na jaw tajemnice, ofiary śmiertelne, a wszystko to z mocnym naciskiem na estetykę.
ZOBACZ TAKŻE: To zestawienie w wersji wideo
Niezależnie od tego, czy są to mroczne ulice kryminału noir, czy zapadająca w pamięć cisza thrillera psychologicznego, powieści te potrafią uchwycić to samo namacalne napięcie, które tak zaskoczyło widzów Saltburn. Dynamika skomplikowanych psychologicznie postaci, nieoczekiwane zwroty akcji i mrożąca krew w żyłach atmosfera kojarząca się z motywem dark academia to elementy, które nie tylko definiują film, ale także odbijają się echem na stronach zaproponowanych książek.
1. TAJEMNA HISTORIA / DONNA TARTT
Richard Papen rozpoczyna naukę w ekskluzywnym college’u w Nowej Anglii. Dołącza do grupy inteligentnych, ekscentrycznych studentów filologii klasycznej, którzy pod wodzą charyzmatycznego wykładowcy odkrywają sposób myślenia i życia niemający nic wspólnego z monotonną egzystencją ich rówieśników. Kiedy jednak eksperymenty z narkotykami, alkoholem i seksualnością nie przynoszą odpowiedzi na pytanie: jak daleko można się posunąć? dochodzi do morderstwa.
Czy da się uniknąć jego konsekwencji? Czy można zabić i nie zostać ukaranym? I czy możliwe jest, by morderstwo w żaden sposób nie zmieniło mordercy?
Tajemna historia to pełna napięcia, intelektualna opowieść o moralności, sztuce, karze i odkupieniu. Ale też o błędach młodości, oczekiwaniach wobec innych i samego siebie. Mroczna i uzależniająca niczym grecka tragedia opowieść o młodych ludziach, którzy odkrywają, jak łatwo jest zabić, a jak trudno jest żyć.
Tajemna historia to kultowy debiut nagrodzonej Pulitzerem autorki Szczygła. Powieść ta sprzedała się w kilkumilionowym nakładzie, została przetłumaczona na trzydzieści języków i jest dziś uznawana za jedną z najważniejszych powieści końca XX wieku.
2. PORTRET DORIANA GRAYA / OSCAR WILDE
Dorian Gray to młody mężczyzna o niezwykłej urodzie, zakochany w ubogiej aktorce. Zgadza się pozować znanemu malarzowi z londyńskiej bohemy. Kiedy Dorian Gray ogląda swój portret, wypowiada pochopne życzenie, że oddałby wszystko, aby zachować młodość i urodę, nawet za cenę duszy. W zamian za to twarz na obrazie starzeje się i oszpeca w miarę postępującego zepsucia moralnego bohatera. Pewnego dnia, znużony dotychczasowym rozwiązłym i okrutnym życiem, Dorian Gray postanawia zniszczyć portret...
Pierwodruk książki ukazał się w miesięczniku "Lippincott's Monthly Magazine" w 1890 roku. Powieść od razu spotkała się z falą krytyki i została okrzyknięta skandalem. Wtedy nikt chyba nawet nie podejrzewał, że Portret Doriana Graya stanie się jednym z najważniejszych dzieł literatury angielskiej, na stałe przynależącym do światowego kanonu.
3. REBEKA / DAPHNE DU MAURIER
Książka, która zainspirowała Alfreda Hitchcocka i Stephena Kinga. Ten drugi otwarcie przyznaje, że to jedna z najważniejszych książek w jego życiu. Teraz w eleganckim wydaniu w twardej oprawie z obwolutą i złoceniami.
Podczas wyprawy na Riwierę Francuską nieśmiała dziewczyna poznaje zamożnego wdowca, Maxima de Wintera, i po krótkiej znajomości zgadza się za niego wyjść. Szczęśliwe chwile kończą się, kiedy małżeństwo przyjeżdża do Manderley – rodzinnej posiadłości Maxima. W mężczyźnie zachodzą niewyjaśnione zmiany, a nowa pani de Winter uświadamia sobie, że w ogóle go nie zna…
Pozbawiona przyjaciół dziewczyna zostaje sama w ogromnej rezydencji, gdzie wciąż unosi się duch poprzedniej żony Maxima – Rebeki – która zginęła tu rok wcześniej w niewyjaśnionych okolicznościach. Nowa pani de Winter postanawia odkryć, kim była jej doskonała poprzedniczka i jaki straszny los spotkał ją w Manderley…
4. KRÓLICZEK / MONA AWAD
Samantha jest outsiderką. Woli spędzać czas w swojej mrocznej wyobraźni niż w towarzystwie większości ludzi. Co więcej, studiuje na Warren – w najbardziej nowatorskiej i eksperymentalnej szkole pisania w kraju. Wszystko tutaj wykracza poza gatunek; obala koncepcję gatunku, nie tylko literacko. Samantha gardzi przeintelektualizowaną grupą samozwańczych poetek, składającą się z kilku nieznośnie bogatych dziewcząt, które określają się wzajemnie Króliczkami i wydają się poruszać i mówić jak jedna osoba.
Sytuacja się zmienia, gdy Samantha otrzymuje od Króliczków zaproszenie do Sprośnego Salonu. W niewytłumaczalny sposób zostaje wciągnięta w ich kręgi, porzucając tym samym nie tylko swoje dotychczasowe opinie, ale i jedyną przyjaciółkę, Avę. Dziewczyna zanurza się coraz głębiej w mglisty i jednocześnie przesłodzony świat Króliczków, zaczynając brać udział w rytualnych Warsztatach, podczas których tworzą swoje hipnotyzujące i — arcypotworne — dzieła. Granice rzeczywistości i absurdu zaczynają się zacierać, do momentu, w którym dochodzi do ich zderzenia…
5. UTALENTOWANY PAN RIPLEY / PATRICIA HIGHSMITH
Tytułowym bohaterem pięciotomowego cyklu Patricii Hihgsmith, jest Tom Ripley - przestępca doskonały, koneser sztuki i bywalec salonów towarzyskich, człowiek o wielu twarzach, którego jedynym stałym rysem osobowości jest niezwykły talent do oszukiwania ludzi i manipulowania nimi. Ów człowiek-kameleon potrafi z niebywałą łatwością zmieniał język, tembr głosu i styl bycia, a nawet wygląd zewnętrzny. Jego system wartości jest nieskomplikowany - pieniądze, sukces i wygodne życie ? i w jego obronie gotów jest zabijać. Gdy w Ameryce popada w kłopoty z prawem, korzysta ze sposobności, by uciec do Europy i zacząć nowe życie. Nie waha się przed morderstwem, gdy grozi mu demaskacja; nie ma skrupułów także wtedy, gdy musi zdobyć nową tożsamość. Zanim jednak przeistacza się w człowieka, którego miejsce zajął, brawurowo żongluje sytuacjami, występując w obu rolach równocześnie. A jednak ów zbrodniarz i manipulator budzi paradoksalnie naszą sympatię... Thriller Patricii Highsmith, należący już do klasyki tego gatunku, został w 1999 roku przeniesiony na ekran; film wyreżyserował Anthony Minghella, a w roli Toma Ripleya wystąpił Matt Damon.
6. THE ATLAS SIX / OLIVIE BLAKE
Zaledwie raz na dziesięć lat sześcioro najzdolniejszych magów może ubiegać się o wtajemniczenie.
Na wybrańców, którzy zasilą szeregi Towarzystwa Aleksandryjskiego, czekają władza, prestiż i bogactwo, o jakich nie śniło się zwykłym śmiertelnikom. Szansę dostają jednak tylko nieliczni, wyłonieni w światowym naborze.
Tym razem finałowa szóstka to: Libby Rhodes i Nico de Varona – którzy po mistrzowsku poruszają się w obszarze fizyki; Reina Mori – wybitny talent w dziedzinie magii przyrody; telepatka Parisa Kamali – ma dar przenikania do podświadomości; Callum Nova – empata, który potrafi sterować mechanizmami najintymniejszych zachowań ludzkich; i Tristan Caine, zdolny przejrzeć każdą iluzję i obserwować strukturę otoczenia w sposób niedostępny dla innych – to dar tak rzadki, że ani jego towarzysze, ani on sam nie są świadomi jego skali.
Kandydaci, zwerbowani przez Atlasa Blakely’ego, wiedzą, że od wtajemniczenia dzieli ich dwanaście miesięcy. Zyskają częściowy dostęp do archiwów Towarzystwa, a potem będzie oceniane ich zaangażowanie w badania nad czasem, przestrzenią, myślą, życiem i śmiercią. Ostatecznie wtajemniczenia dostąpi pięć osób. Jedna zostanie wyeliminowana. Szóstka magów będzie więc przez rok rywalizować o to, by się jak najlepiej zaprezentować i o to, by przetrwać. Większości z nich się uda.
7. A JEŚLI JESTEŚMY ZŁOCZYŃCAMI
Utrzymana w klimacie Dark Academia opowieść o miłości, przyjaźni, zbrodni i obsesji. Powieść, która opętała Tik Toka.
Elitarny college artystyczny, kolebka spektakularnych talentów i nieposkromionych ambicji. Siedmioro studentów aktorstwa, połączonych silną więzią przyjaźni, odgrywa w życiu podobne role jak na scenie: bohatera, złoczyńcy, tyrana, kusicielki, pierwszej naiwnej, statysty. Jednak z upływem czasu rywalizacja staje się bezwzględna, a uczucia – zabójcze. Gdy sztuka zaczyna niebezpiecznie ocierać się o życie, jeden z aktorów ginie. Pozostali mają przed sobą największe wyzwanie w swojej aktorskiej karierze: przekonać policję i siebie nawzajem, że są niewinni.
Dziesięć lat później: Oliver Marks wychodzi z więzienia. Odsiedział wyrok za morderstwo, które popełnił lub nie. W ostatni dzień odwiedza go człowiek, za sprawą którego trafił za kratki. Detektyw Colborne odchodzi na emeryturę, lecz wcześniej chce się dowiedzieć, co tak naprawdę wydarzyło się w Dellecher Classical Conservatory.
Jakie inne książki kojarzą się Wam z klimatem filmu Saltburn?
Zaobserwuj!